ئایا هەرگیز تووشی کەسێک بوویت کە سەبارەت بە بابەتێک زۆر کەم دەزانێت، بەڵام بە دڵنیاییەوە قسەی لەسەر دەکات وەک بڵێی پسپۆڕ بێت؟ ئایا خۆت هەستت کردووە لە بوارێکدا زۆر شارەزایت هەیە، بەڵام دواتر دەرکەوتووە کە تەنها سەرەتای ڕێگاکەت بڕیوە؟ ئەمە بە کاریگەری "دونینگ-کروگەر" ناسراوە، دیاردەیەکی دەروونی کە تێیدا کەسانی کەم شارەزا بەشێوەیەکی نادروست توانا و زانیارییەکانی خۆیان بەرز هەڵدەسەنگێنن، لە کاتێکدا کەسانی بە ئەزموون و شارەزا، زۆر جار توانای خۆیان کەمتر لەوەی هەیە هەڵدەسەنگێنن.

مێژووی توێژینەوەکە

کاریگەری دونینگ-کروگەر ناوەکەی لە دوو دەروونناسی کۆمەڵایەتی ئەمریکی، دەیڤید دونینگ و جۆستین کروگەر وەرگیراوە، کە لە ساڵی ١٩٩٩ توێژینەوەیەکیان لە زانکۆی کۆرنێڵ بڵاوکردەوە بە ناوی "ناتوانن: چۆن نەزانین گرفت دروست دەکات لە خۆهەڵسەنگاندن". ئەم توێژینەوەیە لە ژورناڵی بەناوبانگی "سایکۆلۆژی کۆمەڵایەتی و کەسایەتی" بڵاو کرایەوە.

لە تاقیکردنەوە سەرەتاییەکەدا، توێژەران داوایان لە بەشداربووان کرد کە توانای خۆیان لە بوارەکانی وەک گاڵتەوگەپ، ڕێزمان و لۆژیک هەڵبسەنگێنن. پاشان ئەوان تاقیکردنەوەیان ئەنجامدا بۆ هەڵسەنگاندنی توانای ڕاستەقینەی بەشداربووان. ئەنجامەکان سەرسوڕهێنەر بوون:

• بەشداربووانی لە ٢٥% خوارەوە (کەمترین نمرە)، توانای خۆیان بە زیاتر لە ٦٠% هەڵسەنگاند
• بەشداربووانی سەرەوەی ٧٥% (باشترین نمرە)، توانای خۆیان بە کەمتر هەڵسەنگاند لەوەی کە ڕاستەقینە بوو

ئەم بیردۆزەیە دواتر لە چەندین توێژینەوەی تردا پشتڕاست کرایەوە و بووە یەکێک لە بیردۆزە ناسراوەکانی دەروونناسی کۆمەڵایەتی.

تێگەیشتن لە کاریگەری دونینگ-کروگەر

کاریگەری دونینگ-کروگەر لە چوار قۆناغی سەرەکی پێکهاتووە:

١. گردۆڵکەی نەزانین (چیای گەمژەیی)

ئەمە ئەو قۆناغەیە کە کەسێک هێشتا زۆر کەم دەزانێت دەربارەی بابەتێک، بەڵام زۆر بە دڵنیاییەوە بیر دەکاتەوە کە زۆر باش تێیدەگات. لێرەدا کەمی زانیاری نەک تەنها ناتوانێت هەڵسەنگاندنی دروست بکات، بەڵکو تەنانەت ناتوانێت بزانێت کە هەڵسەنگاندنەکەی هەڵەیە. بۆ نموونە، کەسێک دوای خوێندنەوەی چەند وتارێکی ئینتەرنێت لە بارەی فیزیای کوانتەم وا بیر دەکاتەوە کە ئیتر تێگەیشتووە لە تیۆرییە سەختەکانی ئەم بوارە.

٢. دۆڵی بێ ئومێدی

ئەم قۆناغە کاتێک دەست پێدەکات کە کەسەکە دەست دەکات بە فێربوونی زیاتر و تێدەگات کە چەندە کەم دەزانێت. لێرەدا متمانە بە خۆبوونی کەسەکە بەرەو خوارەوە دەڕوات. بۆ نموونە، خوێندکارێک پاش مانگێک لە دەستپێکی خوێندنی زمانێکی نوێ، تێدەگات کە تەنانەت ناتوانێت گفتوگۆیەکی ساکاریش بکات.

٣. لێژایی ڕوونکردنەوە

لەم قۆناغەدا، کەسەکە بەرەبەرە دەست دەکات بە گەشەسەندن لە بوارەکەدا و توانای باشتر دەبێت. لەگەڵ زیادبوونی شارەزایی، متمانە بە خۆبوونی دەست دەکات بە بەرزبوونەوە.

٤. بانی پسپۆڕی

لە کۆتاییدا، کەسەکە دەگاتە ئاستێکی بەرزی شارەزایی. لێرەدا کەسەکە دەتوانێت بەوردی هەڵسەنگاندن بۆ زانیاری و تواناکانی خۆی بکات، بەڵام زۆر جار بەهۆی ئاشنا بوون بە ئاڵۆزییەکانی بوارەکە، تەنانەت توانای خۆی کەمتر لەوەی هەیە هەڵدەسەنگێنێت.

نموونەی ژیانی ڕۆژانە

تەکنەلۆژیا

کەسێک چەند سەعاتێک فێری کۆدنووسین دەبێت و وابیر دەکاتەوە دەتوانێت ئەپلیکەیشنێکی مۆبایل دروست بکات کە ببێتە ڕکابەری فەیسبووک، لە کاتێکدا پڕۆگراممەرە پسپۆڕەکان باش دەزانن کە سەدان سەعات کاری بەکۆمەڵ پێویستە بۆ دروستکردنی ئەپلیکەیشنێکی سادە.

تەندروستی

زۆر کەس دوای خوێندنەوەی چەند بابەتێک لەسەر ئینتەرنێت سەبارەت بە خۆراک، وا بیر دەکەنەوە کە بوونەتە پسپۆڕی خۆراک و دەتوانن ڕێژیمی تایبەت دەستنیشان بکەن، لە کاتێکدا پسپۆڕە ڕاستەقینەکان سەدان سەعاتی خوێندن و کاری پراکتیکیان هەیە.

وەرزش

کەسێک پاش چەند مانگێک چوونە ژیم، خۆی وەک مەشقکەرێکی پسپۆڕ دەبینێت و دەست دەکات بە ئامۆژگاری کردنی کەسانی تر، لە کاتێکدا مەشقکەرە پسپۆڕەکان دەیان ساڵ خوێندن و ئەزموونیان هەیە.

سیاسەت

دوای خوێندنەوەی چەند هەواڵێک، زۆر کەس وا بیر دەکەنەوە کە تێگەیشتنێکی قووڵیان هەیە بۆ بارودۆخە سیاسییەکان و چۆنیەتی چارەسەرکردنی کێشە ئاڵۆزەکان، لە کاتێکدا سیاسەتمەدارە پسپۆڕەکان و لێکۆڵەران دەزانن کە بارودۆخەکان زۆر ئاڵۆزترن.

نموونە مێژووییەکان

یەکێتی سۆڤیەتی سەردەمی ستالین

ستالین بە هۆی باوەڕی زیادەی بە زانیاری و ستراتیژی سەربازی خۆی، چەندین بڕیاری هەڵەی دا کە بووە هۆی مردنی ملیۆنەها سەرباز لە جەنگی جیهانی دووەمدا. ئەو زۆرجار گوێی بۆ سەرکردە سەربازییە شارەزاکانی نەدەگرت.

شکستی شەڕی ڤیەتنام

بەرپرسانی سەربازی و سیاسی ئەمریکا سەرەڕای کەمی تێگەیشتنیان لە کولتووری ڤیەتنام و دینامیکی سیاسی ناوچەکە، باوەڕیان وابوو کە ئاسانە ئەو شەڕە ببەنەوە، کە ئەنجامەکەی شکستێکی گەورە بوو.

قەیرانی دارایی ٢٠٠٨

زۆرێک لە بەڕێوەبەرانی باڵای بانکەکان وا بیریان دەکردەوە کە تێگەیشتنێکی تەواویان لە مەترسییەکانی ئامرازە داراییە نوێیەکان هەیە، بەڵام لە ڕاستیدا کەم کەس توانی مەزەندەی قووڵی قەیرانەکە بکات.

کاریگەری دونینگ-کروگەر لە بواری ئایین و باوەڕدا

کاریگەری دونینگ-کروگەر لە بواری ئایین و باوەڕیشدا بەدی دەکرێت. ئەمە بە مانای ڕەخنەگرتن لە باوەڕی کەسەکان نییە، بەڵکو ئاماژەیە بۆ چۆنیەتی هەڵسەنگاندنی کەسەکان بۆ زانیاری خۆیان لە بارەی ئایینەکانەوە:

نموونەی یەکەم: لێکۆڵینەوەی سەرپێی کەسێک دوای خوێندنەوەی پوختەیەکی سەرپێی دەربارەی ئایینێک، وابیر دەکاتەوە کە تێگەیشتنێکی قووڵی هەیە و دەست دەکات بە ڕەخنەگرتن یان گفتوگۆی قووڵ لەسەر لایەنە تیۆلۆژییەکان. لە کاتێکدا زانایانی ئایینی دەیان ساڵیان بۆ خوێندنی دەقە ئاینییەکان و تەفسیرەکان تەرخان کردووە.

نموونەی دووەم: زۆر جار دەبینین کەسانێک کە تازە ئاراستەی دینداری دەگرنە بەر، زۆر بەخیرایی دەست دەکەن بە بانگەشەکردن و ڕێنمایی کردنی کەسانی تر تەنانەت پێش ئەوەی خۆیان تێگەیشتنێکی قووڵیان هەبێت. ئەم دیاردەیە لە نێو هەموو ئایینەکاندا بەدی دەکرێت.

نموونەی سێیەم: پسپۆڕانی ڕاستەقینە مامۆستا و زانا گەورەکانی ئایینی، سەرەڕای ساڵانێکی زۆر لە خوێندن و لێکۆڵینەوە، زۆر جار لە وەڵامدانەوەی پرسیارە سەختەکان دەڵێن "نازانم" یان "دەبێت زیاتر بخوێنمەوە". لەبەرئەوەی ئەوان ئاگادارن لە قووڵایی و فراوانی زانستە ئایینییەکان و پەیوەندییان بە بوارەکانی تری زانیاری وەک مێژوو، زمانەوانی، کۆمەڵناسی و هتد.

چۆن کاریگەری دونینگ-کروگەر کەم بکەینەوە؟

نوێبونەوی بەردەوام

هەوڵ بدە هەمیشە فێربیت و زانیاریت زیاد بکەیت لە بوارەکانی خۆتدا. هەرچەندە زیاتر بزانیت، ئەوەندە زیاتر دەزانیت کە چەند شت ماوە فێری ببیت.

گوێ گرتن لە پسپۆڕان

گوێ بگرە لەو کەسانەی کە ساڵانێکی زۆریان لە بوارێکدا بەسەر بردووە. ئەزموونی ئەوان دەتوانێت زۆر شتت فێرت بکات.

ڕەخنەگرتن لە خۆت

هەوڵ بدە بە چاوێکی ڕەخنەگرانە سەیری زانیاری و تواناکانی خۆت بکەیت. پرسیاری سەخت لە خۆت بکە و ئامادە بە بۆ قبوڵکردنی ئەوەی کە ڕەنگە هەڵە بیت.

فێربوونی بەردەوام

بیرت بێت کە فێربوون پرۆسەیەکی بەردەوامە. هەمیشە شتی نوێ هەیە بۆ فێربوون، هەر بۆیە هەرگیز لە فێربوون دوور مەکەوە.

کۆتایی

کاریگەری دونینگ-کروگەر دیاردەیەکی دەروونی سەرنجڕاکێشە کە هۆشیارمان دەکاتەوە لە بارەی چۆنیەتی هەڵسەنگاندنی خۆمان و زانیارییەکانمان. لەبیرمان بێت کە مرۆڤە گەورەکان، ئەوانەی کە بەڕاستی شارەزان لە بوارەکانی خۆیاندا، زۆر جار دانی پێدادەنێن کە هێشتا شتی زۆر هەیە فێری ببن. وەک سوقرات وتەنی: "ئەوەی دەیزانم ئەوەیە کە هیچ نازانم." ئەمە نیشانەی بێڕێزی نییە، بەڵکو نیشانەی تێگەیشتنی قووڵە.

لەبیرمان بێت، ڕێگای دانایی بە دانپێدانان بە سنووردارێتی زانینمان دەست پێدەکات.