ئاگر لە خەودا

(ئیبن سیرین) دەڵێت: ئاگر بەڵگەیە لەسەر دەسەڵات لەگەڵ سودو زیانی.

دەگونجێت بەڵگەبێت لەسەر دۆزەخ و سزای خوایی.

دەگونجێت بەڵگەبێت لەسەر گوناهو تاوان و حەرام و ئەوەی دەبێتە هۆی لێی نزیکببێتەوە.

دەگونجێت بەڵگەبێت لەسەر ڕێنومایی ئیسلام و زانیاری و قورئان، لەبەرئەوەی بەهۆیەوە ڕێنومایی دەکرێت لە تاریکیداو خوداوەند لەبارەی (موسا)وە دەفەرموێت:  (أَوْ أَجِدُ عَلَى النَّارِ هُدًى) (طه: 10).

دەگونجێت بەڵگەبێت لەسەر ڕزق و ڕۆزی و سوودو قازانج و دەوڵەمەندی، چونکە بەهۆیەوە چاکی بژێوی موسافیر و جێنشین دیاریدەکرێت، هەروەک پەروەردگار دەفەرموێت: (نَحْنُ جَعَلْنَاهَا تَذْكِرَةً وَمَتَاعًا لِّلْمُقْوِينَ) (الواقعة: 73)ز

دەگونجێت بەڵگەبێت لەسەر جنۆکە، جونکە لە ئاگر دروستکراون.

دەگونجێت بەڵگەبێت لەسەر شمشێر و فتنە، ئەگەر دەنگو ناڵەو دوکەڵی هەبوو.

دەگونجێت بەڵگەبێت لەسەر سزای دەسەڵاتدار، چونکە سزای خواییەو دەسەڵاتداری هەردوو دنیایە.

دەگونجێت بەڵگەبێت لسەر نەخۆشی و ئاوڵەو ڕشانەوە، ئەگەر بڵێسەی هەبوو لەگەڵ دوکەڵدا ئەوە فتنەو چەوسانەوە لەو شوێنەدا بڵاودەبێتەوە، بە تایبەت ئەگەر لە شوێنی دەوڵەمەندەکان بوو زیانێکە دەسەڵاتدار دەیدات بەسەر خەڵکیدا.

ئەگەر پشكۆ بوو، نەخۆشی و ئاوڵەو بەڵاو پەتایە بە تایبەت ئەگەر هەموو خەڵکی گرتەوە.

ئەگەر ئاگر دابەزییە سەر کێڵگەو شوێنی کشتوکاڵ و ڕووەک، ئەوە گڕەیە ڕووەک دەسوتێنێ یان کوللەیە.

ئەگەر ئاگرێکی لە ڕێگەیەکی هاتوچۆدا کردەوە هەتا خەڵكی بەرچاو ڕؤشن بن، زانیاری و ڕێنمایی بڵاودەکاتەوە ئەگەر شایستەبێت، ئەگەر نا دەسەڵات و هاوەڵایەتی و سوودە خەڵکی وەریدەگرن.

ئەگەر ئاگرەکە لەسەر ڕێگە نەبوو یان هەرکەسێک بەلایدا دەڕؤیی دەیسوتاند یاخود بڵێسەی بەردەکەوت، یان دوکەڵەکەی دەچوو بەسەریا، ئەوە بیدئەیەکە دروستیدەکات یاخود دەسەڵاتدارێکی ستەمکارە، بەڵام ئەگەر ئاگرێکی مەزن بوو لە ئاگری دنیا نەدەچوو بۆیە داگیرسابوو هەتا زۆرترین دوژمنانی تێفڕێبدات ئەوانیش بیانەوێت زیانی پێبگەیەنن، ئەوە زاڵدەبێت بەسەریانداو خۆ ئەگەر خستیانە نێوی وەک (ئیبراهیم -سەلامی خوای لێبێت -) قوتاردەبێت، سەرجەم ئەوانەی ئەو کارەیان لەگەڵ ئەنجامدا دوژمنەکانی بوون یاخود ئەوەی کارەکەی لەگەڵ ئەنجامدا پیاو چاکێک بوو.

ئەگەر بینی هەڕەشەی لێدەکات یاخود ئەوانەی ئاگرەکەیان هەڵگیرساند هەڕەشەیان لێکرد، با لە خوا بترسێ و دەستبەرداری ئەو کارانە بێت کە لەسەریەتی چونکە ئەو خەونە وەک ئاگادارییەک وایە.

ئەگەر تەنورو فڕنی بینی لەگەڵ ئەو شوێنانەی ئاگری تێدا دەکرێتەوە، سوود و قازانج و دەوڵەمەندییە بە دەستی دەهێنێت بە تایبەت ئەگەر بژێوی لەسەر ئاگر بوو.

ئەگەر بینی ئاگرەکە دامرکاوەتەوە یان کوژاوەتەوەو بووە بە خۆڵەمێش، یان ئاو کوژاندویەتیەوە، هەژار دەردەکەوێت و لە کارو پیشەکەی دەوەستێ. ئەگەر کەسێک دایگیرساند کەوا بژێوی لەسەر ئاگر نەبوو بەڵام بۆ گەرمکردنەوەی خواردن یان چێشتلێنان دایگیرساند ئەوا ماڵ و سامان بە خزمەتکاری دەسەڵات دەستدەکەوێ یاخود بە دەسەڵات و یارمەتیدان، ئەگەرنا قسەو شەڕو ئاژاوەو خراپەیە.

ئگەر بینی ئاگر بەربوو لە خواردن یان یان زەیت یاخود لە شتێکی فرۆشراو ئەوە گران دەبێت و دەگونجێت دەسەڵاتدار داوای بکات و خەڵکی ماڵ و سامانەکەی ببەن.

ئەگەر ئاگری خوارد ئەوە ماڵێکی حەرام و ڕزق و ڕۆزییەکی پیس و گەندەڵی دەستدەکەوێت، دەگونجێت ماڵی هەتیو بێت هەروەک لە قورئاندا باسکراوە.

ئەگەر ئاگری لە کوپەیەکدا بینی دەدوێت یان لە مەرکانەیەکدا یاخود لە دەفرێکدا ئەوەی دەدرێتە پاڵ ئەو دەفرە توشی پەرکەم دەبێت بەهۆی دەستلێوەشانی جنۆکەوە دواتر زوبانی دێتە گۆ.

هەندێک دەڵن: ئاگر جەنگە ئەگەر گڕو بڵێسەو دەنگی هەبێت، ئەگەر ئەو شوێنەی لێی بینرا شوێنی جەنگ نەبوو ڕشانەوەو ئاوڵە یان مردن لەو شوێنە دەکەوێتەوە.

(ئەبو عەمری نەخعی) بە پێغەمبەر ﷺ دەفەرموێ: ئاگرێکم بینی کەوتەوەو بوو بە ڕێگری نێوان من و کوڕەکەم. هەروەها ئاگرەکە پێی دەگوتم، بڵێسە، بڵێسە، چاوساغ و کوێر، نانم بدەنێ، هەمووتان لەناودەبەم، ماڵ و منداڵ و سامانتان دەبەم. پێغەمبەر ﷺ فەرمووی: ئەوە فیتنەو ئاشوبێکە لە کۆتایی دنیادا دەکەوێتەوە و خەڵکی پێشەوای خۆیان دەکوژن، پاشان دەمەقاڵە دەکەن بە دوای یەکدا. دواتر پەنجەکانی لەیەکتر دورخستەوەو فەرمووی: خراپەکار وادەزانێ چاکیکردووەو خوێنی باوەڕداران لای حەڵاڵتر دەبێ لە خواردنەوەی ئاو.

ئەگەر ئاگرێکی کردەوە هەتا خۆی پێگەرم بکاتەوە، کارێک دەکات هەژاری پێچارەسەربکات. چونکە سەرما هەژارییە.

لە (ئیبن سیرین)یان پرسی دەربارەی ئەو پیاوەی بەسەری پەنجەیە چرایەک ببینێ، ئەویش ووتی: ئەو پیاوە کوێر دەبێت و هەندێک لە کوڕەکانی دەستیدەگرن.

ئەگەر ئاگری داگیرساند هەتا گۆشتی پێ ببرژێنێ، بابەتێک دەوروژێنێ کەوا غەیبەتی خەڵکی تدایە. ئەگەر لە گۆشتەکە برژاوەکەی بەدەستهێنا ڕزق و ڕۆزییەکی کەمی بەدەستهێناوە لەگەڵ خەم و پەژارەدا.

ئەگەر ئاگری داگیرساند هەتا مەنجەڵێکی پێگەرم بکات و خواردنی پێلێبنێ، کارێک ئەنجام دەدات سوودی بژێوی تێدایە. ئەگەر لەنێو مەنجەڵەکەدا خواردن نەبوو، لە پیاوێک دەوروژێ و بە قسە پەلاماری دەدات و ناچاری دەکات لەسەر کارێک.

ئەو ئاگرەی دەکەوێتەوەو لەش و لارو جلوبەرگ دەسوتێنێت، زیان و بەڵاو نەهامەتییەو ڕووی تێدەکات.

ئەگەر پریشکی ئاگری بەرکەوت، ماڵ و سامانێکی حەرام لە دەسەڵاتدارەوە بەدەستدەهێنێت، ئەگەر بڵێسەی ئاگر لێیدا، خەڵکی باس و غەیبەتیان کردووە.

داخکردن بە ئاگر، بریندارکردنە بە گوفتاری خراپ، بڵێسە قسەو ووشەی خراپە. ئەگەر بڵێسە پەڕی بەسەریا، گوێبیستی قسەو گوفتارێک دەبێت کە ڕقی لێدەبێتەوە.

ئەگەر مەشخەڵێک ئاگری بەدەستی خۆیەوە بینی، بوارێکی فراوانی لەلایەن دەسەڵاتدارەوەو دەستگیردەبێت. ئەگەر لەنێو خەڵکیدا دایگیرساند دژایەتی و ئاژاوە دەخاتەوە لە نێویانداو توشی خراپەیان دەکات.

ئەگەر بازرگانێک ئاگری بینی لە بازاڕ و فرۆشگاکەی کەوتەوە، ئەوە دووڕویی بازرگانییەکەیەتی، ئەگەرنا ئەوەی بەدەستی دەهێنێت حەرامە.

(نابلسی) دەڵێت: لە خەودا مژدەو ئاگاداری و جەنگ و سزاو دەسەڵات و زیندانی و زەرەرو گوناهو فەڕوپیتە.

ئەگەر ئاگرێکی بینی گڕ و بڵێسەی هەبوو داری دەسووتاند و گڤە و ناڵەی هەبوو فیتنەیە زانای تێدا لە ناو دەچێ بە ئەندازەی ئاگرەکە

ئەگەر ئاگرێکی لە دڵی خۆی دا بینی ئەوە خۆشەویستییەکی زاڵە بۆ یەکێک لە خۆشەویستەکەی دورکەوتبێتەوە.

ئەگەر دوو ئاگری بینی بەرەوڕووی یەکتر دەچوون، دوو سەربازی دژ بە یەکن و کامیان داری زۆرتربێ ئەوا هێزو توانای زیاترە، ئەوەشی ڕەشەبای لەگەڵدابێت سەرکەوتن بۆ ئەوە. ئەوەشی ڕەش و تاریکتر بێت، کەسوکارو خانەوادەکەی مەبەستیان زیات پیسی گەندەڵییە. خۆ ئەگەر لە ڕەنگا وەک یەک بون و هیچیان نەسوتاند ئەوە دوو فتنەن لە شوێنێکدا دەکەونەوەو ئەوەیان کە ئاو لێوەی نزیکە زیاتر دڕە. وە ئوەیان کە ئاوی بەسەرا دەکرێت تیادەچێت، بەهەمان شێوە ئەگەر بارانباری بەسەر هەریەکێکیاندا لەناودەچێت.

هەرکات ئاگرەکە دوکەڵی لەگەڵدابێت ئەوا سزاو زیانی زۆرترە.

ئەگەر ئاگرێکی لە شەوێکی تاریکدا داگیرساند هەتا ڕێ بۆ خەلکی بکاتەوە، زانیاری بەدەستدەهێنێ و ڕێنمایی خەڵکی پێدەکات. ئەگەر لە سەرەڕێ ئاگری کردەوەو بەبێ بوونی تاریکایی، بیدعەو لەخشتەبردنە.

هەروەها دەڵێن: ئاگر لە ڕۆژدا بەڵگەی جەنگ و فیتنەیەو لە شەویشدا بەڵگەی تەبایی و خۆشییە.

ئەگەر بینی ئاگر دەپەرستێ ، حەز لە جەنگ دەکات و دەگونجێت گوێڕایەڵی شەیتان بکات لەسەرپێچیدا.

ئەگەر چووە نێو ئاگرو هاتە دەرەوە، دەچێتە بەهەشت.

ئه گه ربینی ناگری فروشت یان به هه شتی کری حه مامیك ده فروشی ده گونجیت ئه وه بگه ریته وه بو کرداری دونیایی له خیرو شەڕ.

ئه گه ر که سیکی بینی چوه نیو ئاگرو سزا درا مال و سامان زەرەر  ده کات یاخود گوناهيك ئه نجامده داتو شایسته ی ناگری دوزه خ ده بیت.

ئه گه ر به ئاشکرا دوزه خی بینی با ناگاداری ده سته لاتداربی

ئه گه ر چوه نیو ناگرو سزای چێشت فيتنه و ئاشوب دەکەویته وه.

ئه گه ر ناگریکی هه لگیرساوی بینی و له پاليا كومه ليك هه بوون فه رو به ره که ت بەدەست دەهێنن.

ئه گه ر ناگریکی بینی پیی خوشبوو سروه یه کی خوشی رووی تیده کات

ئه گه ر ئاگری تیبه ربوو به لام نه یسوتاند به لینه که ی به سه ر ده بات.

ئه گه ربینی ناگر به شیك دانه ویلەی سووتاند نرخه که ی به رزده بیته وه.

ئه گه ر ناگری بینی له ژير مه نجه ليكدا هیچ خواردنیکی تیدانه بوو بژیوی په یداکاری مالی له سه ر شتيك توره ده بی که وا سوودی پیناگه یه نیت جگه له زيان.

ناگری سووتینه ر نسکو و شکسته له لايه ن ده سته لاتداره وه .

ئه گه ر فه رمانره وایه کی بینی ئاگری کرده وه به لام ده کوژایه وه لاده بری.

ائەگه ر مه شخه له ناگرنگی بینی له به ر ده رگاکه ی به بی دو که ن به لگه يه له سه ر( حه ج ) .

تاگر به ربوون له په نجه کان به لگه یهله سه ر سته می نووسه ران.

تاگر به ربوون له ده ست سته م و زوردارییه.

تاگریه ربوون غه م و په ژاره یه.

نه گه ربینی شاگر له ئاسمان دابه زی خرابه به و نه گه ر بەرنه بوو بە هيچ شتيك به ربه ره کانیه کی توندوتیژه به زوبان بەبێ ژیان.

نه گه ربینی له شـوێنێکەوە ڕوو به ئاسمان ده چوو خه لكى نه و شوینه به سه رپیچی ده جه نگن له دژی خوداو بوختانیکی گه وره هه لده به ستن.

ناگری به سوود و تیشك و رووناکیدار دلنیاییه بويه كيك بترسى و نزیكبوونه وه يه له ده سته لاتدار.

ئه گه ربینی ناگریکی له به رده رکی ده سته لاتداردا کردەوه مولک و ده سته لاتیکی مه زن و هیز به ده ستدەهینی

ئه گه ربینی تیشك و رووناکی تاگره که ی له روژهه لاته وه بو روژئاوای رووناککرده وه ،زانیارییه که له روژهه لات و روژئاوادا باسده کری

• ئه گه ربینی ئاگر له ماله که یدا كه وته وە فەڕ و پیت بەده ستده هینی

ئه گه ربینی ناكريك تيشك و رووناكی له سه ريه وه بلأوكرده وه یاخود له ماله که ی هاته ده ره وه و تیشك و رووناکی هه بوو ژنه که شی دووگیانبوو کوریکی ده بیت کاروباری بو ده بات بەڕێوە ناوبانگێکی مەزن دەردەکات. یاخود خۆشحاڵی لە ژنەکەیەوە دەبینێت 

ئه گه ربینی ناگريك له سه ر لوتكه ی چیایه ك ده كاته وه نزیکده بیته وه له خوداوه ند یاخود سه رجه م پیداویستیه کانی به جیدیت ، ئه گه ر ناواره بوو ده گه ریته وه بو ولاتی خوی به سه لامه تی.

ئه گه ر ئاگر له ماله که یدا كه وته وه ماله که ی ویرانده بیت.

ئه گه ر ناگریکی له ته نوره که یدا به دیکرد و هاوسه رداربوو ژنه که ی دووگیانده بیت

ئه گه ربینی له نیو ناگرا دانیشتوه و نایسوتینی ده سته لاتدار له خوى نزیکیده کاته وه و نهینی خوی پیده س پیری و زاڵده بیت به سه ر دوژمنه کانیدا ، ئه گه ر کاروباریکی تیکه لبوو رینومایی ده کری.

ئاگر له بیاباندا جه نگیکه روونادات ئه گه ر پشکویه کی له نتوجه رگه ی ناگر هه لگرت مالیكی حه رام له لایه ن ده سته لاتداره وه به ده ستده هینی.

• ئه گه ربینی ئاگريك له ئاسمانه وه دابه زی و سووتاندی به لام کاری لینه کرد سه رباز له ماله که ی داده به زن.

ئه گه ر ناگری به ردا له خه لكى ناژاوه و دژایه تی ده خاته وه له نیوانیاندا.

ئه گه ر ناگريك له سه ریه وه دروستبوو نه خوشیه کی سه خت و گران ده گری له گه ل تادا

. ئه گه ر له نيوقه دی خویدا ناگری به دیکرد به لام گه رما و تینی نه بوو راستگویی و دلنیایی و ده سته لات و زالبوون به سه ر دوژمنه کانی به ده ستده هینی.

ئه گه ر ناگریکی بینی کوژایه وه فیتنه و ئاشوب داده مركيّته وه له و شوینه دا که ناگره که ی تیدا کوژاوه تەوه.

. *ئه گه ر ئاگریکی بینی داده گیرسی له ماله که یداو خانه واده که ی رووناکی لیوه رده گرن و پاشان بینی کوژایه وه بژیوی په یداکاری ئه و ماله ده مری ئه گه ر ئاگره که له ولاتيكدا بوو مه رگی سه روکی ئەو ولانه يان باڵاترين رانایەتی ، ئه گه ر له کیلكه و بیستانه که یدا بوو مه رگی خوی یان منداله کانیه تی نه گه ر له ماله که ی خویدا کوژایه وه پاشان ره شه بایه ك چوو به نیویدا و دیسان هه لیگیرسانده وه در ده چینه نیو ماله که ی.

ئه گه ر ناگری خسته نیو ده فری یا خود بو خوی برد مال و دارایی حه رام به ده ستده هینی.

ئه گه ربینی ناگر له کوپه یان مه رکانه و سه رجه م ده فریک دا ده ردی له ليكدانه وه دا ده دریته پال نه و ده فره و زه بزه به و شیتگیرییه کی جنوکه لتیده دات و له سه رزاری نه و دیته گو ئه گه ر ناگر زیانبه خشبوو به لگه یه له سه ر ده سته لاتداری سته مكار نه گه ر خه لكى سوودیان لیوه رگرت به لگه یه له سه ر ده سته لاتداری دادپه روه ر

نه که ر پشکویه کی هه لگرت لێی ونبوو هه لناسیت به به رژه وه ندی خوی یان که سانیتر.

ناگر له زستاندا به لگه يه له سه ر میوه و خواردنی ئاگریش به لگه یه له سه رخواردن و خواردنه وه له ده فرو قاپی حه رامدا وه ك زيرو زيوو. ده گونجیت به لگه بیت له سه ر هه ژاری و سو الكردن.

ده گونجیت بلیسه و کلیه ی ناگر له بیداریدا به لگه بیت له سه ر تين و گه رمی دل یاخود مردن